కుల వ్యవస్థపై అవిశ్రాంత పోరాటం

నేడు జ్యోతి రావ్ ఫూలే జయంతి

(కె.రాములు, ఎండీ, ఆగ్రోస్)
భారతదేశ చరిత్రలో కుల వ్యవస్థ ఒక చీకటి అధ్యాయం. ఈ దుర్మార్గమైన వ్యవస్థ సమాజంలో అసమానతలను, అణచివేతను సృష్టించిన కాలంలో దానిపై తిరుగుబాటు బావుటా ఎగురవేసిన గొప్ప సంఘ సంస్కర్తలలో జ్యోతి రావ్ ఫూలే అగ్రగణ్యులు. ఆయన చేసిన సామాజిక పోరాటం, మహిళల విద్య కోసం ఆయన చేసిన కృషి నేటికీ మనకు స్ఫూర్తినిస్తుంది. కుల వివక్షతో అణగారిన వర్గాల విముక్తి కోసం, స్త్రీ విద్య యొక్క ప్రాముఖ్యతను చాటి చెప్పడానికి ఆయన తన జీవితాన్ని అంకితం చేశారు. నేడు, ఏప్రిల్ 11, ఆయన జయంతి సందర్భంగా ఆ మహనీయుని జీవితాన్ని, పోరాటాన్ని స్మరించుకుందాం.

జ్యోతి రావ్ ఫూలే… జీవిత ప్రస్థానం
మహారాష్ట్రలోని సతారా జిల్లాలో 1827 ఏప్రిల్ 11న జ్యోతి రావ్ ఫూలే జన్మించారు. ఆయన అసలు పేరు జ్యోతిబా గోవిందరావు ఫూలే. మాలి కులంలో జన్మించినప్పటికీ, ఆయన తన చుట్టూ ఉన్న కుల వ్యవస్థ యొక్క అమానుషమైన విధానాలను చిన్ననాటి నుంచే గమనించారు. విద్య ప్రాముఖ్యతను గుర్తించిన ఆయన, ఆంగ్ల మాధ్యమంలో విద్యను అభ్యసించారు. విద్యాభ్యాసం ఆయన ఆలోచనలకు ఒక కొత్త దిశను చూపింది. ఆయన భార్య సావిత్రిబాయి ఫూలే కూడా ఆయన ఆశయాలకు అనుగుణంగా నడుచుకుంటూ, సామాజిక పోరాటంలో వెన్నంటి నిలిచారు. భారతీయ మహిళా ఉద్యమంలో సావిత్రిబాయి ఫూలే ఒక ప్రత్యేక స్థానాన్ని కలిగి ఉన్నారు.

కుల వ్యవస్థపై తిరుగుబాటు…
జ్యోతి రావ్ ఫూలే భారత సమాజానికి పట్టిన అతి పెద్ద రోగం కుల వ్యవస్థ అని బలంగా విశ్వసించారు. సమాజంలో బ్రాహ్మణుల ఆధిపత్యాన్ని, దాని ద్వారా బలహీన వర్గాలైన శూద్రులు, దళితులపై జరుగుతున్న అన్యాయాలను ఆయన నిర్భయంగా ప్రశ్నించారు. ఆయన తన కలంను ఆయుధంగా మలిచి, ‘గులామగిరి’ (బానిసత్వం), ‘శేతకర్యాచా ఆసూడ్’ (రైతుల దుర్భర పరిస్థితి) వంటి రచనల ద్వారా కుల వ్యవస్థ భయంకరమైన పరిణామాలను ప్రపంచానికి చాటి చెప్పారు. ఈ పుస్తకాలు ఆనాటి సమాజంలో పెను సంచలనం సృష్టించాయి, ప్రజల్లో ఆలోచనలు రేకెత్తించాయి.

సత్యశోధక్ సమాజ్: ఒక విప్లవ ఉద్యమం
కుల వ్యవస్థను సమూలంగా నిర్మూలించడానికి, అణగారిన వర్గాలకు సామాజికంగా, ఆర్థికంగా న్యాయం చేకూర్చడానికి జ్యోతి రావ్ ఫూలే 1873లో సత్యశోధక్ సమాజ్ (సత్యం కోసం అన్వేషించే సమాజం) అనే సంస్థను స్థాపించారు. ఈ సంస్థ ద్వారా ఆయన అనేక సామాజిక ఉద్యమాలను నడిపించారు. కుల వివక్షకు వ్యతిరేకంగా ప్రజల్లో చైతన్యం తీసుకురావడంతో పాటు, పేద ప్రజలకు విద్య మరియు ఉపాధి అవకాశాలను మెరుగుపరచడానికి ఆయన కృషి చేశారు. సత్యశోధక్ సమాజ్ వివాహాలలో పురోహితుల అవసరాన్ని కూడా ప్రశ్నించింది. సరళమైన వివాహ పద్ధతులను ప్రోత్సహించింది.

మహిళా విద్యకు మార్గదర్శకుడు…
జ్యోతి రావ్ ఫూలే మహిళల విద్యకు ఎనలేని ప్రాధాన్యతనిచ్చారు. ఆ కాలంలో మహిళలు విద్యకు దూరంగా ఉన్న దుస్థితిని ఆయన తీవ్రంగా వ్యతిరేకించారు. 1848లో ఆయన తన భార్య సావిత్రిబాయి ఫూలేతో కలిసి పూణెలో మొట్టమొదటి బాలికల పాఠశాలను ప్రారంభించారు. ఇది భారతీయ విద్యా చరిత్రలో ఒక మైలురాయి. ఆ రోజుల్లో బాలికలకు చదువు చెప్పించడం ఒక సాహసోపేతమైన చర్య. ఈ పాఠశాలలో అన్ని కులాల బాలికలకు ప్రవేశం కల్పించడం ద్వారా ఆయన కుల వివక్షను ధిక్కరించారు. సావిత్రిబాయి ఫూలే స్వయంగా ఉపాధ్యాయురాలిగా పనిచేసి, అనేక అవమానాలను ఎదుర్కొన్నారు కానీ వెనుకడుగు వేయలేదు.

ఫూలే… స్ఫూర్తి ప్రదాత
జ్యోతి రావ్ ఫూలే కేవలం ఒక సంఘ సంస్కర్త మాత్రమే కాదు, ఆయన ఒక గొప్ప తాత్వికుడు, విప్లవకారుడు. ఆయన ఆలోచనలు నేటి సమాజానికి మార్గదర్శకంగా ఉన్నాయి. ఆయన చూపిన బాటలోనే డాక్టర్ బి.ఆర్. అంబేద్కర్ వంటి మహనీయులు కుల వ్యవస్థ నిర్మూలన కోసం తమ జీవితాలను అంకితం చేశారు. జ్యోతి రావ్ ఫూలే స్థాపించిన సత్యశోధక్ సమాజ్ యొక్క ఆదర్శాలు ఇప్పటికీ సామాజిక సమానత్వం కోసం పోరాడుతున్న అనేక సంస్థలకు ప్రేరణనిస్తున్నాయి.
జ్యోతి రావ్ ఫూలే జీవితం మనందరికీ ఒక గొప్ప సందేశాన్నిస్తుంది. అన్యాయాన్ని ధైర్యంగా ఎదురించాలని, అణగారిన వర్గాల అభ్యున్నతి కోసం నిరంతరం కృషి చేయాలని మనకు నేర్పించారు. ఈ రోజు ఆయన జయంతి సందర్భంగా, ఆయన ఆశయాలను కొనసాగిస్తూ, సమాజంలో నిజమైన సమానత్వం సాధించడానికి మనవంతు ప్రయత్నం చేద్దాం.

• సహనం వందే, హైదరాబాద్